Powiatowy Zakład Opieki Zdrowotnej w Starachowicach
A A A

Pogryzienia przez zwierzęta – jak postępować?

Pogryzienia przez zwierzęta – jak postępować?

2025-08-22

Lato sprzyja spędzaniu czasu na świeżym powietrzu – w ogrodzie, w lesie czy podczas wakacyjnych wyjazdów. Niestety w tym okresie częściej dochodzi do pogryzień przez zwierzęta – zarówno domowe, jak i dzikie.

Ryzyko ugryzienia można zmniejszyć, zachowując ostrożność i odpowiednio reagując w kontakcie ze zwierzętami. Jednak jeśli już dojdzie do pogryzienia, kluczowe jest szybkie i prawidłowe postępowanie. Szczególnie ważne są działania zapobiegające groźnym powikłaniom, takim jak zakażenie ran czy rozwój chorób odzwierzęcych – w tym wścieklizny, która pozostaje jedną z najniebezpieczniejszych i zawsze śmiertelnych chorób zakaźnych.

Pierwsza pomoc przy pogryzieniu – krok po kroku

  1. Oczyszczenie rany: Przemyj ranę bieżącą wodą z mydłem przez około 15 minut, aby usunąć zanieczyszczenia i część bakterii. 
  2. Dezynfekcja: Zdezynfekuj ranę środkiem antyseptycznym.
  3. Zabezpieczenie rany: Nałóż jałowy opatrunek, a w przypadku głębokich ran rozważ opatrunek uciskowy, aby zatamować krwawienie. 
  4. Konsultacja z lekarzem: Udaj się do lekarza POZ, aby ocenić ryzyko zakażenia
    i konieczność szczepień lub na SOR jeżeli doszło do poważnych obrażeń. W przypadku konieczności podania szczepionki przeciwko wściekliźnie lub tężcowi należy zgłosić się do specjalistycznej poradni. W Starachowicach osoba dorosła może udać się do punktu profilaktyki wścieklizny działającego przy Oddziale Chorób Zakaźnych Powiatowego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Starachowicach – I piętro, blok C (telefon kontaktowy: 41 273 99 09).
  5. Ustalenie właściciela: Jeśli to możliwe, ustal tożsamość właściciela zwierzęcia
    i sprawdź, czy zwierzę jest zaszczepione przeciwko wściekliźnie. 
  6. Zgłoszenie do Sanepidu: Lekarz ma obowiązek zgłoszenia pogryzienia przez zwierzę do Państwowej Inspekcji Sanitarnej. 
  7. Ewentualne odszkodowanie:

Osoba pogryziona może ubiegać się o odszkodowanie od właściciela zwierzęcia lub jego ubezpieczyciela. 

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Do szpitala lub przychodni należy udać się zawsze, gdy:

  • rana jest głęboka lub mocno krwawi,
  • pogryzienia dokonało zwierzę nieznane lub dzikie,
  • nie wiadomo, czy zwierzę było szczepione przeciwko wściekliźnie,
  • od ostatniego szczepienia przeciw tężcowi minęło więcej niż 10 lat.

Wścieklizna – najgroźniejsza choroba odzwierzęca

Wścieklizna szerzy się głównie wśród dzikich zwierząt tj.: lisy, nietoperze czy jenoty, które mogą zakażać także zwierzęta domowe (psy, koty) oraz gospodarskie. Wirus obecny w ślinie chorego zwierzęcia przenosi się najczęściej poprzez ugryzienie, ale także przez kontakt śliny z uszkodzoną skórą lub błonami śluzowymi człowieka.

Jest to wirusowa choroba zakaźna, która atakuje centralny układ nerwowy. Po wniknięciu do organizmu wirus stopniowo wędruje wzdłuż nerwów do mózgu, powodując nieodwracalne uszkodzenia.

Objawy u człowieka pojawiają się zwykle po kilku tygodniach (rzadziej po kilku miesiącach) od zakażenia i obejmują:

  • gorączkę, ból głowy i ogólne złe samopoczucie,
  • mrowienie, pieczenie lub ból w miejscu ugryzienia,
  • silny lęk, pobudzenie, nadwrażliwość na światło i dźwięki,
  • trudności w połykaniu i charakterystyczną hydrofobię (lęk przed wodą),
  • bolesne skurcze mięśni, drgawki i zaburzenia świadomości.

Niestety, w momencie pojawienia się objawów choroba jest już nieuleczalna i zawsze kończy się śmiercią.

Dlatego kluczowe znaczenie ma profilaktyka:

  • obowiązkowe szczepienia psów i kotów,
  • unikanie kontaktu z dzikimi i bezpańskimi zwierzętami,
  • szybkie zgłoszenie się do lekarza po pogryzieniu w celu oceny konieczności podania szczepionki i surowicy przeciwko wściekliźnie.

Ryzyko tężca po pogryzieniu

Głębokie, zabrudzone rany stwarzają ryzyko rozwoju tężca – choroby bakteryjnej, która może prowadzić do ciężkich powikłań.

Najważniejsze z nich to:

  • bolesne, uogólnione skurcze mięśni (szczękościsk, wygięcie ciała, trudności w przełykaniu, problemy z oddychaniem),
  • zaburzenia oddychania – skurcz mięśni oddechowych może doprowadzić do niedotlenienia, a nawet zatrzymania oddechu,
  • zaburzenia pracy serca (arytmie, wahania ciśnienia tętniczego),
  • uszkodzenia mięśni i kości – np. złamania żeber na skutek silnych skurczów,
  • zaburzenia neurologiczne – drgawki, nadwrażliwość na bodźce, bezsenność,
  • powikłania oddechowe – zapalenie płuc wynikające z długotrwałej niewydolności oddechowej i konieczności wentylacji mechanicznej.

Śmiertelność w przebiegu tężca jest nadal wysoka, szczególnie u osób niezaszczepionych i w przypadku braku szybkiego leczenia.

Z tego powodu każde pogryzienie, a zwłaszcza głębokie i zabrudzone wymaga oceny lekarza w zakresie konieczności zastosowania szczepienia przypominającego przeciw tężcowi.